کد مطلب:22903 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:30

گنجینه پرسمان » اخلاق و عرفان

منظور از اصطلاح «بازگشت به خويشتن» چيست؟

معنايي كه از اصطلاح «بازگشت به خود» يا «بازگشت به خويشتن» منظور مي‎شود، يك معناي ابهام‎انگيزي است كه از مفهوم سادة «خود را درياب» يا «به خود برگرد» و امثال اينها گرفته شده است، سپس براي معالجة «از خود بيگانگي» به كار رفته است.ما براي توضيح اين اصطلاح دو معناي مهم را مطرح مي‎كنيم:
1ـ بازگشت به خود ربوده شده ـ با نظر به جريان و تحولي كه موجب تغيّر «خود»ها مي‎گردد، و با نظر به اينكه نه تنها خود ربوده شده قابل برگشت نيست، بلكه هيچ فعاليت و پديدة رواني مانند رويدادهاي جهان عيني قابل برگشت و تكرار نمي‎باشد و به قول مولوي هرگونه موجوديت رواني آدمي كه در مجراي تحول قرار مي‎گيرد:
مي‎رود بي‎بانگ و بي‎تكرارها
تحتها‎الانهار تا گلزارها

و اگر حقيقت ثابتي را در درون آدمي به عنوان «خود» بپذيريم كه از دستبرد تحولات محفوظ مي‎ماند، اين «خود» نيروي عاملي است كه با ضبط نمودن پديده‎ها و فعاليت‎هاي رواني به شكل رسوب شدة آنها، مي‎تواند با وضع و شرايط جديدي مورد بهره‎برداري جديد قرار بگيرد، نه اينكه انسان با وضع گذشتة ثابت به يك حقيقت ثابت به نام خود برگردد.
2ـ بازگشت به مراعات اصول منطقي كه «خود»هاي بعدي را به جريان منطقي بياندازد ـ اين معنا روشن‎تر و قابل پذيرش‎تر از معناي يكم است كه مي‎تواند در برنامه‎هاي تعليم و تربيتي عامل فعال‎تري در «دريافت و تقويت خود» منظور شود. معناي بازگشت به مراعات اصول منطقي حيات، به معناي ارجاع يك موجود ثابت به حقايق راكدو جامد نيست، بلكه مقصود بهره‎برداري منطقي از آن اصول تصفيه شده و مستمر است كه دوشادوش موجوديت رواني آدمي، ادامه دارد. مانند اصول بيولوژيك و فيزيولوژيك كه دوشادوش موجوديت زيستي و اجزاء عضوي انسان ادامه دارد.

---

ترجمه و تفسير نهج‎البلاغه ج 1
آية الله محمدتقي جعفري